Hürriyet Daily News (23 Mayıs 2018)

Teoman Ertuğrul Tulun*

Balkanlarla ilgili “Macron, AB Marşı Neşeye Övgünün Neden Balkanar İçin Çalınmasına Şüpheyle Yaklaşıyor? başlıklı son yazım , “ Zaman, AB'nin, Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un rekabet zihniyetiyle, Balkanlarda bir çıkmazda kalmamanın yollarını bulup bulamayacağını gösterecektir.” şeklinde son buluyordu. Hatırlanacağı üzere AB Komisyonu bu yılın Şubat ayında   “AB’nin Batı Balkanlar ile ilgili genişletilmiş sorumlulukları için güvenilir bir genişleme perspektifi” başlıklı bir strateji kabul etmiştir. Daha sonra Nisan ayında AB Komiserleri Koleji Avrupa Konseyine Arnavutluk ve Makedonya ile katılım müzakereleri başlatılması tavsiyesinde bulunmuştur. Ancak, Fransa Cumhurbaşkanı Macron bununla eş zamanlı olarak Avrupa Parlamentosunda yaptığı konuşmada, üye ülkeler ciddi bir reform yapmak yükümlülüğünü  üstlenmedikçe AB’nin genişlemesini olasılık dışı bırakmış, Balkan ülkelerinin Türkiye’ye ve Rusya’ya döndüğünü görmek istemediğini vurgulamıştır.

AB-“Batı Balkanlar” Zirvesi içinde olduğumuz Mayıs ayında Sofya’da yapılmıştır. AB Konseyi’nin basın açıklamasına göre, “AB liderleri, Batı Balkan ortaklarının paylaştıkları Sofya bildirisi üzerinde mutabık kalmışlardır.” Zirve Bildirisinde, AB liderleri ve üye ülkeleri, “Batı Balkanlar ortaklarının Avrupa değerlerine ve ilkelerine ortak bağlılıklarını” memnuniyetle karşıladıktan ve bu ülkelerin  “Avrupa perspektifine olan tartışmasız desteklerini” teyid ettikten sonra, Balkanlara doğru genişlemeyle ilgili anlamlı bir öngörü ortaya koymamışlardır. Bunun yerine, sadece muğlak, yeni bir kavram olan “bağlantısallık” (connectivity)  kavramına değinmişlerdir. Bildiride ilk olarak “ bölgesel inisiyatifler dahil şimdiye kadar olan ilerlemeye dayanılarak; ulaşım, enerji, dijital, ekonomik ve insani gibi tüm yönleriyle bağlantısallığı özlü biçimde genişletmeye söz veriyoruz” denilmektedir. Daha sonra Bildirinin Ekinde bu husus  ayrıntılandırılarak, Mavi Otoyol’a ve Barış Otoyolu’na destek dahil yeni bağlantısallık paketi projelerinin başlatılacağı belirtilmektedir. Basın haberlerine göre, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama zirveden sonra bir grup  gazeteciye, “ perspektifi olmayan bir  katılma müzakeresi, konuşma yapmadığımız bir evliliğe benziyor. Bu nasıl olur?” şeklinde beyanda bulunmuştur.

“Bağlantısallık” AB genişleme ve bütünleşme terminolojisinde sık kullanılan bir terim değildir. “Bağlantısallık”, esasında, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği’nin (ASEAN) temel kavramlarından birisidir. ASEAN’a göre “ Bağlantısallık, daha esnek  ve  iyi bağlantılı bir ASEAN’a katkı yapacak  ASEAN topluluğunun oluşturulmasında bütünleyici bir role sahiptir. ASEAN Bağlantısallığını genişletmek, gelişmiş fiziki, kurumsal ve halktan-halka irtibatlar yoluyla tüm ASEAN Üye Ülkeleri’nin yararına olmaya devam edecektir.” Bu noktada, ASEAN’ın bölgesel bütünleşme kavramının, AB’nin bütünleşme kavramı kadar kapsamlı ve derin olmadığının belirtilmesi gerekmetedir. ASEAN’ın bütünleşme kavramı üye ülkelere bireysellik anlamında çok daha geniş bir alan bırakmaktadır ve ülkeler üstü bir tüzel kişiliğin yaratılmasına yönelik değildir.

Üst düzey Avrupa Birliği Komisyon yetkilileri tarafından Asya bağlamında Pekin’deki Çin Kuşağı ve Yol Formu toplantısında yapılan konuşma ve AB-ASEAN Eylem Planı (2018-2022) gibi bazı belgelerde “bağlantısallık” terimine atıflara rastlanmaktadır. Ancak, bu terim ve temsil ettiği kavram AB’nin alışılagelmiş terminolojisinin bir parçası olarak görülemez. Sözkonusu terim, anlamını farklı türde bir bütünleşme kavramından almaktadır. Öyle görünüyor ki AB, Balkanlarda bir çıkmaza saplanmamak için ASEAN kökenli kavramları AB’de kullanmak için ithal etmeye çabalamaktadır. Benim açımdan böyle bir hamle, AB’nin genişleme ve bütünleşme konusunda yaratıcılığını ve orijinalliğini yitirmekte olduğuna işaret etmektedir. AB yaratıcılığını ve orijinalliğini kaybederse, küresel düzeyde esasen sınırlı olan etkinliğini daha da fazla yitirir. Bizim hala, uluslararası sahnenin merkezinde yer alacak canlı ve dengeleyici bir AB’ye ihtiyacımız bulunmaktadır.

*Avrasya İncelemeleri Merkezi’nde (AVİM) Analist

**Fotoğraf: Photo has been taken from the following source "http://thesrpskatimes.com/" and modified.

Bu yazı ilk olarak Hürriyet Daily News’da İngilizce yayınlamıştır. Yazının orijinali için tıklayınız: http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/teoman-ertugrul-tulun/the-eu-prescribes-asean-type-connectivity-for-the-balkans-132214