Bu analiz yazısının aslı İngilizce olarak 12 Ocak 2023 tarihinde kaleme alınmıştır. AVİM Çevirmeni Ahmet Can Öktem makalenin tercümesine katkı sağlamıştır.

Ankara’da, kâr amacı gütmeyen bir düşünce kuruluşu olan Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM), 2 Ocak 2023 tarihinde 14’üncü kuruluş yıldönümünü kutlamıştır. 2020 yılındaki bir yazımızda belirtildiği üzere, kurumsal kimliği 2 Ocak 2009 tarihinde başlamış olsa da, bir düşünce kuruluşu çerçevesi ve anlayışıyla AVİM’in araştırmaları 2000’li yılların başlarına kadar uzanmaktadır.[1] Söz konusu yazımızda belirtildiği üzere, Türkiye’de düşünce kuruluşlarının çalışmalarının ilgi görmesi nispeten uzun bir zaman almıştır. Türkiye’deki düşünce kuruluşlarının etkinliği artarken, uluslararası toplum ciddi krizlerin yaşandığı dönemlerden geçmiştir.

Örneğin, Covid-19 salgını, 1918’deki grip (Enflüanza) salgınına benzer şekilde, insanlığı kasıp kavurmuş, milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur. 1918 salgınının yıkıcı etkileriyle yarışırcasına, yakın geçmişte en büyük sağlık krizine sebep olmuştur. Salgın, sadece ölümlere yol açmakla kalmamış, ülkelerin ekonomilerini ve çalışma düzenlerini altüst etmiştir. Yaşlı kıta Avrupa, salgının dünya düzeninde açtığı yaraları sarmaya çalışırken, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk defa bir sıcak savaş ile karşı karşıya kalmıştır. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı askeri harekat, kanlı bir savaşa dönüşmüştür. Bazı Avrupa Birliği üyesi ülkeler tarafından Avrupa’nın ve hatta Balkanların dışında gösterilmeye çalışılan Türkiye, bir anda kendisini bu sıcak savaşın yaşandığı bölgenin ortasında bulmuştur. Sözkonusu gelişmelerin toplumun aydınları üzerinde etkileri vardır. Üniversiteler, araştırma merkezleri ve düşünce kuruluşları da bahse konu gelişmelerden önemli ölçüde etkilenmiştir. Uluslararası savaş histerisinin ortasında kalan bu kuruluşlar, belirli bir dünya görüşünü benimseyen çalışmalar üretmek için yoğun bir baskı altına girmiştir. Baskılara boyun eğmeyen, tarafsız kalan ve objektif görüşleri gündeme getiren bu tür kuruluşlar, Ukrayna-Rusya savaşında kenarda kalmakla veya keyfi olarak savaşın taraflarından birini tutmakla suçlanmıştır.

Geçmişte de olduğu gibi, AVİM, bu baskılara karşı bağımsız tutumunu devam ettirmiş ve Türkiye'nin objektif çıkarlarını ön planda tutan faaliyetlerini her aşamada akademik bir titizlikle sürdürmüştür. Amaçları çerçevesinde AVİM, evrensel değerlere sahip çıktığını öne süren, ancak gerçekte Batı Avrupa (ve Kuzey Amerika) ülkeleri için bölgesel politikalarda bir güç yansıtma aracı niteliğindeki Avrupa odaklı yaklaşımın olumsuz etkilerine dikkat çekmiştir. AVİM, bu bağlamda, benzersiz coğrafi konumu sebebiyle Türkiye’yi gerçek bir Avrasya bağlantı noktası olarak hareket etme konusunda imrenilecek durumdaki bir ülke olarak nitelendirmiş ve Yapıcı Avrasyacılık anlayışını savunmuştur. [2]

AVİM, zıt fikirleri tartışmaya ve tamamen farklı dünya görüşleri olan diğer kuruluşlarla işbirliğine açık, kâr amacı gütmeyen bir düşünce kuruluşu olarak hizmet etmeye devam etmektedir. Sınırlı yerel katkılar ve mütevazı bir bütçeyle faaliyetlerini sürdürmekte olup, ne proje bazında ne de mali yardım kapsamında uluslararası özel fonlardan veya yabancı vakıflardan herhangi bir katkı almamaktadır.

Kuruluşunun onbeşinci yılına yaklaşan AVİM, Türkiye'nin objektif çıkarlarını her türlü menfaatin üzerinde tutarak, akademik ağırlıklı çalışmalarına ve araştırmalarına, “Ermeni Araştırmaları”, “Review of Armenian Studies (RAS)”, “Uluslararası Suçlar ve Tarih / International Crimes and History (UST/ICH)” ve “Avrasya Dünyası/Eurasian World” başlıklı dergilerini yayınlamaya aynı dikkat ve özenle devam edecektir.