20-21 Mayıs tarihlerinde Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesi düzenlenmiştir. Zirve, “Doğu ile Batı’nın Buluşma Noktası” temasıyla Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de düzenlenmiştir. Budapeşte Gayriresmi Zirvesi, TDT’nin Gözlemci üye ülkenin ev sahipliğinde düzenlenen ilk zirve olmuştur. Bu durum, Macaristan’ın TDT ve Türkistan ülkeleri ile çok yönlü iş birliğine verdiği önemi yansıtmaktadır. Zirve sonrasında, Devlet Başkanları Konseyi tarafından “Türk Devletleri Teşkilatı Gayriresmi Zirvesi Budapeşte Bildirisi”, “Özbekistan Cumhuriyeti’nin Türk Kültür ve Miras Vakfı’na Katılımına ilişkin Karar”, “Devlet Başkanları Konseyi’nin Afganistan’a İlişkin Açıklaması” ve Dışişleri Bakanları Konseyi tarafından “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Türk Akademisi’nde Gözlemci Statüsü Verilmesi” kabul edilmiştir.[1]

Budapeşte Bildirisi’nde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ile ilgili bazı kararlar alınmıştır. Bu bağlamda Budapeşte Bildirisi’nde; “Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Türk Dünyasının ayrılmaz bir parçası” olduğu, “Kıbrıs sorununun, Adadaki mevcut gerçeklere dayanarak, müzakere edilmiş, karşılıklı olarak kabul edilebilir ve uygulanabilir bir çözüme ulaştırılması ihtiyacını vurguladıklarını; Türk Dünyasının ayrılmaz bir parçası olan Kıbrıs Türk halkıyla, eşit özden gelen haklarını güvence altına alma arzularında dayanışma içinde oldukları”, “Türk Dünyası Vizyonu-2040’da belirtildiği üzere, ulusal çıkarlarını ilgilendiren kritik konularda siyasi dayanışmayı ve karşılıklı desteği daha da güçlendirme iradelerini ifade ettikleri” şeklinde ifadeler yer almıştır.[2] 3-4 Nisan 2025 tarihindeki AB-Orta Asya Zirvesi sonrasında yayınlanan Semerkant Bildirisi’nde, AB içindeki bazı ülkelerin etkisiyle alındığı açık olan, TDT gözlemci üyesi KKTC’nin, uluslararası toplum tarafından tanınmasını engelleyen bazı ifadeler yer almıştır.[3] Bu durum KKTC’nin uluslararası toplumla kurmaya çalıştığı ilişkiler açısından olumsuz etkiye neden olmuştur. Semerkant Bildirisi’nde söz konusu ifadelerin yer alması, Budapeşte Zirvesi’ne KKTC liderinin davet edilmemesi ve bazı üye ülkelerin son dönemde GKRY ile kurduğu diplomatik ilişkiler göz önüne alındığında; 1-2 Mayıs 2025’te KKTC’de düzenlenen Aksakallar Konseyi toplantısını ve Budapeşte Bildirgesi’nde KKTC ile ilgili kabul edilen ifadeleri, söz konusu olumsuz etkiyi giderme çabası olarak görmek mümkündür. Bu açıdan, Budapeşte Bildirisi’ndeki kararlar KKTC-TDT ilişkileri açısından önem taşımaktadır. Öte yandan, TDT’nin uluslararası örgüt olarak Türk Dünyası’ndaki sorunların çözümüne diyalog ve istişare yöntemi ile katkı sunan bir aktör olduğu da görülmektedir.

Budapeşte Zirvesinde, Türk Yeşil Vizyonu doğrultusunda yeşil kalkınma, birlik, beraberlik ve kardeşlik ruhu, uluslararası suç ve tehditlere karşı ortak çaba, Filistin sorununda iki devletli çözüm, Afganistan ile ilgili ortak tutum amacıyla Afganistan Çalışma Grubu’nun oluşturulması, gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi gibi konular da ele alınmıştır.

Sonuçta, Budapeşte Zirvesi ile KKTC’nin Türk Dünyası’nın ayrılmaz bir parçası olduğu ifade edilmiştir. Macaristan’ın ev sahibi olarak TDT ile ilişkilere verdiği önem görülmüştür. Ayrıca, TDT’nin Türk Dünyası’ndaki sorunların çözümüne katkı sunduğu, TDT ülkeleri arasındaki kardeşlik ruhunun, siyasi dayanışmanın ve iş birliğinin hedeflendiği bir kez daha ifade edilmiştir.