24 Temmuz günü Pekin’de 25. Çin-AB Zirvesi düzenlenmiştir. Zirve, Çin-AB ilişkilerinin ellinci yıl dönümüne rastlamıştır. Zirveye, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Çin Başbakanı Li Qiang,  Avrupa Konseyi Başkanı António Costa ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas katılmıştır. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi 13. Çin-AB Stratejik Diyaloğu kapsamında temmuz ayının ilk günlerinde Brüksel’e bir ziyaret gerçekleştirerek 25. Çin-AB zirvesinin hazırlığını görüşmüştür. Ayrıca Wang, Almanya ve Fransa’ya giderek resmi görüşmelerde bulunmuştur. 25. Çin-AB Zirve’si öncesinde AB, düzenleyeceği ekonomik toplantıdan vazgeçmiştir. Çin ise başlangıçta iki gün sürmesi planlanan zirveyi son andaki değişiklikle bir güne indirmiştir.[1] Bu durum, AB ve Çin arasında bir anlaşmazlık olduğu izlenimi vermiştir.[2] Öte yandan, zirve hem Çin hem de AB’nin ABD ile gümrük müzakerelerini sürdürdüğü bir dönemde gerçekleşmiştir. Başkan Trump yönetimindeki ABD’nin, AB ve Çin’e uyguladığı korumacı ticaret politikalarının Çin-AB ilişkileri üzerinde olumlu bir etki meydana getireceği bu doğrultuda AB’nin Çin ile ilişkilerini güçlendirmek isteyeceği öne sürülmekteydi.[3] Ancak, 25. Çin-AB Zirvesi, Çin ve AB arasındaki yakınlaşmanın pek de kolay olmayacağını göstermiştir. Çünkü Çin-AB ilişkilerinde uzun zamandır devam eden temel sorunlara zirvede ciddi çözümler geliştirilemediği görülmüştür.

AB ve Çin arasında devam eden temel sorunlar ele alındığında öncelikle AB’nin; Çin’in Ukrayna Savaşı nedeniyle Rusya’ya örtük destek bulunduğunu iddia etmesi ve Çin’in bu desteği kesmesini talep ettiği görülmektedir. Çin ise, Rusya’ya destek verdiğini kabul etmemektedir. Ancak Çin Dışişleri Bakanı Wang’ın temmuz ayındaki Brüksel ziyaretinde önemli bir gelişme yaşanmıştır. Wang’ın, Pekin'in Rusya'nın savaştaki yenilgisini kabul edemeyeceğini, çünkü bunun Washington'ın Çin'e odaklanmasına yol açacağını ifade ettiği iddia edilmiştir.[4]  Öte yandan, Avrupa Komisyonu Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Wang’ın Brüksel ziyaretinde Çinli firmaların Rusya'nın Ukrayna'daki savaşına verdiği desteğin, Avrupa güvenliği için ciddi bir tehdit oluşturduğunu dile getirmiştir.[5] Çin ve AB arasındaki bir diğer önemli sorun ise ticaret dengesizliği ile ilgilidir. Çinli firmalar, AB pazarındaki başta elektrikli araç sektörü olmak üzere bazı alanlardaki pazarın önemli bir payını elde tutmaktadır. Bu nedenle AB, çeşitli düzenlemeler uygulamış ancak mevzuattaki boşluğun da etkisiyle elektrikli araç sektöründeki Çinli firmalar hibrit araçlar üretmeye yönelerek pazardaki paylarını korumak istemiştir. Ayrıca, Çin ve AB arasında bazı ürünlerde karşılıklı anti-damping vergi uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Çin ise dünyadaki kıymetli madenlerin önemli bir bölümüne sahip olması neticesinde, kıymetli madenlere ihracat kontrolleri uygulamıştır. Bu durum, AB’deki üretimin aksamasına yol açmıştır. Bir başka sorun ise Kaja Kallas’ın mayıs ayında gerçekleştirdiği Filipinler ziyareti ile ilgilidir. AB’nin, Filipinler ile güvenlik ve savunma konusunda diyalog kurulacağının belirtilmesi ve Kallas’ın “AB'nin Güney Çin Denizi'ndeki ortak endişeleri giderme” isteğini ifade etmesi, Çin tarafından memnuniyetsizlikle karşılanmıştır. Bunun üzerine Çin'in Filipinler Büyükelçiliği, AB’ye Güney Çin Denizi'nde sorun çıkarmaktan kaçınması gerektiğini belirtmiştir. Ek olarak son dönemde AB güvenlik stratejisinde Çin’in bir tehdit olarak görüldüğünü göz önüne almak gerekmektedir.

AB ülkeleri, Çin ile ticaret yapan pek çok ülkede olduğu gibi dış ticaret açığını gidermek istemektedir. AB, Çin’in başta çelik, güneş panelleri, piller gibi sübvansiyonlu ürünler olmak üzere üretimdeki aşırı kapasite (arz fazlası) sorunu sonucunda dış yatırımlara ve ithalata ağırlık veren politikalar izlemesinin uluslararası ticarette AB aleyhine sonuçlar doğurduğunu dile getirmektedir. Aşırı kapasite (arz fazlası) sorunu Pekin yönetiminin ekonomik güçlenmesinde önemli bir yer tutan ekonomik teşvik politikaları ile ilgilidir. Bu politikalar, ülkede arz fazlasının meydana gelmesine yol açmıştır. Meydana gelen arz fazlasının ekonomik durgunluğa sebep olmasını engellemek için ortaya atılan çözümlerden birisi üretim kapasitesinin farklı coğrafyalara taşınması olmuştur.[6] AB Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, zirvedeki açılış konuşmasında, “…bir dönüm noktasına ulaştık. İkili ilişkilerimizi yeniden dengelemek şart.” ifadelerini kullanmıştır. AB şirketleri için Çin pazarına daha kolay erişim ve ticaret dengesi talepleri gibi konuları dile getirmiştir. Ayrıca Çin’in AB pazarlarında olan hakimiyetinin Çin’deki aşırı kapasite sorunundan kaynaklandığını belirten Leyen, Pekin yönetiminin aşırı kapasite sorununu çözmek için iç tüketimi arttıracak olan tüketim yanlısı politikalara ağırlık vermesi gerektiğini belirtmiştir. Avrupa Konseyi Başkanı António Costa ise konuşmasında karşılıklı yarar sağlayan bir ilişki modelinden bahsetmiştir. Çin Devlet Başkanı Xi ise zirvedeki konuşmasında Çin’in Rusya’ya destek vermediğini belirtmiş ve farklılıkların doğru biçimde ele alınması gerektiğini ifade etmiştir. Söz konusu ifadeleri, yukarıda belirtilen sorunların zirvedeki görüşmelere yansıması olarak yorumlamak mümkündür. Bu nedenle 25. Çin-AB Zirvesi’nin ilişkilerde ciddi ilerlemelere sahne olmadığı ileri sürülebilir.[7]

25. Çin-AB Zirvesi’nde elde edilen tek kazanım, iklim değişikliği ile mücadele konusunda yaşanmıştır. Zirve sonundaki ortak bildiride Çin ve AB'nin iklim değişikliği konusunda iş birliğini derinleştirme ve küresel iklim yönetişimini ilerletme konusundaki kararlılığı belirtilmiştir.[8] ABD’nin ikinci Trump döneminde Paris Antlaşması’ndan yeniden çekildiği dönemde küresel yönetişim açısından AB ve Çin öne çıkan aktörler olarak ortaya çıkan liderlik boşluğunu doldurmak istemektedirler. Söz konusu bildirge bu açıdan önem taşımaktadır.

Bu gelişmeler ışığında, 25. Çin-AB Zirvesi’nde Çin ve AB arasında uzun zamandır devam eden sorunların çözümünde büyük bir ilerleme sağlanamadığı görülmüştür. Aşırı kapasite, ticaret dengesi ve Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında Çin’in Rusya’ya olan desteği; AB’nin Çin’e karşı dile getirdiği en temel sorunlar olmaya devam etmektedir. Zirvede söz konusu sorunlara önemli çözümler geliştirilememiştir. Öte yandan ABD’nin küresel liderlikten geri adım attığı iklim değişikliği ile mücadele konusunda, AB ve Çin’in ilerleme kaydederek bu alanda küresel yönetişim liderliği boşluğunu doldurduğu ileri sürülebilir. Çin-AB Zirvesi’ni, Türk dış politikası açısından ele almak gerekirse, Çin-AB ilişkilerinin gelişmesi, Orta Koridor bağlantısının güçlenmesine katkı sunabilir. AB’nin son dönemde Orta Asya başta olmak üzere bölgeye yönelik politikalarında Türkiye’yi dışlayan tavrı hatırlandığında, böyle bir gelişme AB siyasası açısından bir çelişki yaratmaktadır.

*Görsel: https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/international-summit/2025/07/24/